Vanuit de lucht gezien de hoeve "De Heihof" zoals die door ons in 2016

is aangetroffen. De kleine schop (links) is achter de boom "verborgen".

De Heihof is een historische pachthoeve, gelegen ten oosten van Amby / Maastricht, aan de rand van het huidige bosgebied De Dellen. De geschiedenis van de hoeve gaat terug tot in de

vroege vijftiende eeuw. De Heihof is beschermd als rijksmonument. Momenteel is het complex gesplitst in drie eigendommen. Het zuidelijke deel, bestaande uit een schuur, woonstalvleugel en enkele bijgebouwen, is onlangs door ons (Gideon en Mayke) aangekocht en zal worden gemoderniseerd. De monumentale waarden van dit gedeelte is in kaart gebracht middels een bouwhistorische opname met waardestelling.

Een archief- en literatuuronderzoek heeft plaatsgevonden naar relevante historische bronnen. De gegevens in het bouwarchief waren beperkt, waardoor elders de meeste informatie vandaan gehaald diende te worden.

Dit onderdeel Hist. van deze site bestaat uit een overzicht van de historische achtergrond(en)

van het gebouw.

Een beschrijving van de onderzochte bouwdelen, samenvatting van de bouwgeschiedenis

en een monumentale waardestelling conform de richtlijnen vind U in het onderdeel Detail van deze site.

De Hoeve Heihof is sinds 1967 beschermd als rijksmonument, onder objectnummer 28039. De redengevende omschrijving luidt: “Hoeve gelegen aan een binnenplaats. Oorspronkelijk een geheel vormend met het vroegere leen Heihof.”

De hoeve Heihof ligt ten oosten van Maastricht. Tussen Maastricht en de Heihof loopt het terrein langzaam bergop, richting het plateau van Margraten. Ten oosten van de hoeve, op het

plateau, ligt het bos De Dellen, waar in de negentiende eeuw nog slechts sprake was van heideland. Mogelijk verwijst de naam van de hoeve naar het naastgelegen heidegebied, al is onduidelijk wat er in de veertiende eeuw op deze plek groeide.

De weg lijkt voornamelijk te zijn aangelegd als verbindingsweg tussen de Heihof en de rand van Maastricht. De weg staat al op kaarten uit de vroege negentiende eeuw, maar is veel ouder van oorsprong.

De oudst bekende eigenaar van de Heihof is een zekere ridder Jean (of Johan) Van ‘t Zievel, leenman van de heer van Valkenburg, die in 1406 de hoeve als leen verheft (=inschrijft) voor de leenhof van Valkenburg. Hij was op dat moment eigenaar van beboste terreinen bij Maastricht, die hem gegeven zouden zijn door de hertog van Luxemburg en Brabant (zie:De Crassier, 1920 p.95). Het moet hier gaan om Wenceclaus I, hertog van Luxemburg, die vanaf 1354 getrouwd was met Joanna, hertogin van Brabant en zodoende beide titels voerde. Hij overleed in 1383, waardoor Van ‘t Zievel ergens in de periode 1354-1383 in het bezit van de landerijen moet zijn gekomen.

Jean van ’t Zievel was ook eigenaar van het kasteel van Limmel (nu beter bekend als kasteel

Bethlehem), dat hij vermoedelijk in 1384 verwierf en liet verheffen tot leengoed. Hij wordt ook wel aangeduid als ‘burgman van Manderscheid’ een plaatsje met een grote burcht in de Eiffel. Mogelijk kwam de familie daar vandaan, voor men in Limmel terecht kwam. Het is nu niet met zekerheid te achterhalen of hij de Heihof in 1406 verhief omdat deze net gebouwd was, of dat hij deze toen pas in het bezit kreeg, maar het eerste lijkt waarschijnlijk omdat hij de gronden

bij Maastricht kennelijk al eerder in bezit had en wellicht de hoeve liet bouwen om de gebieden te laten ontginnen en het land te bewerken. De familie van ’t Zievel wordt gezien als de oudste eigenaar van huis Severen, ten westen van Maastricht, dat zijn naam dankt aan 'n verbastering van een oudere spelling van Van ’t Zievel, namelijk Tsievieren (zie: De Crassier, 1920, p.95).

De Heihof (samen met kasteel Limmel en huis Severen) bleef in de 15de eeuw in bezit van de Van ’t Zievels. In 1509 droegen Frank van 't Zievel en broers en zusters hun bezittingen over aan de Duitse orde. Hun broer Goswin (1526) was 'n orderidder. Van 1512 tot 1536 was Gerard van Strijthagen landscommandeur van de orde en zien dat de hoeve sindsdien ook wel wordt aangeduid met ‘Strijthagenleen’.

Sommige literatuurbronnen gaan ervan uit dat de hoeve daarna in het bezit van de familie van Strijthagen is gekomen. Dit blijkt echter niet zo te zijn: het was bezit van de Duitse Orde

en geen privébezit van de landscommandeur. In de registers van de leenhof wordt het goed tenminste tot 1637 door leden van de orde ingeschreven. In dat jaar 1637 als laatste door Godfried, graaf van Geleen.

Kennelijk heeft de orde de hoeve later verkocht, want begin achttiende eeuw was de Heihof

in het bezit van het echtpaar Van Slijpe–Pain et Vin. Er wordt in 1720 vermelding gemaakt van eigendom door de weduwe van Adriaan Hendrik van Slijpe, genaamd Elisabeth Sibilla Pain et Vin (wiens familie ook in het bezit was van huis Severen). Om in 1750 door Sibilla Beatrix Van Slijpe verkocht te worden aan Maarten Hons, toen de vermoedelijke pachter. Het goed werd toen omschreven als een woonhuis met schuur en stallen en een koolhof (moestuin). Maarten was getrouwd met Maria Vaessen en hun zoon Jan (Johannes), geboren in 1752, nam de hof later over. Hij trouwde in 1788 met Maria Dupont (zie De la Haye, 2015, p.49).

In de Aanwijzende Tafel bij kadastrale minuutkaart uit 1830 staat als eigenaar: erfgenamen van W. Waterin uit Epen. Hij was getrouwd met Marie Hon, waarschijnlijk familie van Jan Hons (uit de bevolkingsregister komt naar voren dat Willem Waterin en Marie Hons 'n zoon hadden, Mathieu, die in 1802 op 21 jarige leeftijd overleed. Marie Hons kan dus geen dochter zijn van Jan Hons, die pas in 1788 trouwde. Verder genealogisch onderzoek kan hier meer helderheid over verschaffen).

In de loop van de negentiende eeuw werd de hoeve gesplitst in twee eigendommen, waarvan het zuidelijke deel, dat bestaat uit de schuur en de aangrenzende oostelijke vleugel, in 1917 in het bezit kwam van de familie Muijters. Na de dood van de laatste zoon uit deze familie, is de hoeve onlangs aan ons (Gideon en Mayke) verkocht.

De oudste betrouwbare kaart van het gebied is de Tranchotkaart uit ca.1805. De Heihof staat daar klein op afgebeeld en er is te zien dat de hoeve toen al een carrévorm had. Meer details geeft de kadastrale minuutkaart uit ca.1830. Daarop heeft het complex al ongeveer het huidige grondplan: een rechthoekige carré met aan de westzijde een uitstekende stal richting noorden en een grotere schuur op de zuidwesthoek. Vanaf de weg was een pad naar de toegangspoort. Rechts van dit pad lag een grote, rechthoekige poel en daarachter een klein bakhuisje.

De topografische militaire kaarten van het gebied vanaf 1830 tot 1979 laten zien dat er rond het einde van de negentiende / begin twintigste eeuw een gebouwtje ten zuiden van de hoeve tot stand kwam (huidige bakhuisje), dat rond het midden van de twintigste eeuw uitgebreid werd. Ook de zuidoostelijke stalvleugel verschijnt op de kaarten vanaf 1960 (maar was in 1944 al aanwezig, getuige een luchtfoto uit dat jaar).

Er is 'n tekening in het archief van 't Regionaal Historisch Centrum te Maastricht, waarop de hoeve en het omliggende landschap in 1780 vanuit het zichtpunt van Maastricht zijn getekend. Hierop zijn de grote schuur en de aangrenzende stalvleugel goed herkenbaar. Ook is te zien dat het terrein ten oosten van de hoeve nog niet bebost was maar een vrij kaal (heide-)gebied was. De RAF-luchtfoto uit 1944 laat zien dat de hoeve toen uit dezelfde gebouwen bestond als nu:

de schuren en het bakhuis aan de oost- en zuidzijde waren toen al aanwezig. Rondom de hoeve waren bospercelen, met aangeplante bomen, in een strakke beplanting. Verder zijn er diverse foto’s uit de jaren zestig van de 20ste eeuw en later, waarop de verschillende vleugels van de hoeve vóór restauratie / verbouw te zien zijn.

In het bouwarchief van de gemeente Maastricht zijn geen relevante bouwdossiers aanwezig met betrekking tot het onderzochte gedeelte van de hoeve (schuur en zuidelijke vleugels). Wel is er bekend dat er in 1942 brand is geweest in dit gedeelte van de hoeve (ook herkenbaar in

de gebouwen zelf) en dat men de zuidelijke vleugel heeft herbouwd, naar verluid met afbraak-materialen van een oude droogschuur van een steenfabriek.

RAF-luchtfoto van de Heihof uit 1944, het noorden is boven. De bijgebouwen aan zuidzijde waren op dat moment al aanwezig.

---------------------------------------------